چالش‌های امنیتی، انحصار و رانت ارزی – جمهورآنلاین
به گزارش جمهور آنلاین، نشست خبری مشترک انجمن موبایل ایران و انجمن تولیدکنندگان موبایل امروز، ۲۵ اسفندماه، با حضور عبدالمهدی اسدی، رئیس انجمن موبایل، میثاق کرابی، دبیر انجمن صنایع همگن و تولیدکنندگان تلفن همراه و با حضور أصحاب رسانه برگزار شد.
محور اصلی این نشست، بررسی چالش‌های تولید موبایل به روش ODM بود: مدلی که در آن، گوشی‌های عرضه‌شده با نام یک برند، نه در کارخانه‌های همان برند، بلکه در شرکت‌های دیگر و معمولاً خارج از کشور تولید می‌شوند.
انحصار و رانت در تولید ODM
در سال‌های اخیر، روش ODM در ایران رواج یافته و برخی شرکت‌ها با استفاده از این مدل، گوشی‌های خود را به بازار عرضه کرده‌اند. درحال‌حاضر، ایران تنها با سه شرکت چینی قرارداد همکاری بسته و تولیدکنندگان داخلی مجبور به همکاری با همین گزینه‌های محدود هستند.
آنچه که در این نشست مطرح شد، این بود که نمایندگان انجمن موبایل و تولیدکنندگان تلفن همراه، با اصل ODM مشکلی ندارند، اما شیوه اجرای آن در کشور را نامناسب و پرچالش می‌دانند.
عبدالمهدی اسدی، رئیس انجمن موبایل ایران، در این باره می‌گوید: بخش خصوصی با ODM به معنای واقعی آن مخالف نیست، اما این‌که آن را تولید داخلی حساب کنیم، اشتباه است. این شیوه نه‌تنها موجب رانت ارزی و انحصار شده، بلکه برای منافع ملی و صنفی نیز چالش‌های جدی ایجاد می‌کند.
مخالفت بخش خصوصی و دولتی با تولید به این سبک
اسدی تأکید کرد که نه‌تنها بخش خصوصی، بلکه نهادهای دولتی مانند پدافند غیرعامل و ستاد تسهیل نیز با این روش تولید مخالف‌اند. به گفته او، عدم شفافیت در تخصیص ارز یکی دیگر از مشکلات این مدل تولید است:
«تاجران ما برای دریافت ارز باید ۲۰۰ روز در صف بمانند، اما شرکت‌های ODM ممکن است در آینده ظرف ۵ روز ارز دریافت کنند؛ این یک رانت ارزی آشکار خواهد بود.»
خطر تبدیل شدن بازار موبایل به صنعت خودرو و لوازم خانگی
رئیس انجمن موبایل، ODM را تهدیدی برای صنعت موبایل کشور می‌داند و معتقد است که این مدل تولید، می‌تواند سرنوشتی مشابه بازار انحصاری خودرو و لوازم خانگی ایجاد کند. او هشدار داد: «بازار موبایل در مسیر تبدیل شدن به صنعت خودرو و لوازم خانگی است. اما تفاوت اصلی اینجاست که موبایل یک کالای قابل حمل است؛ ایجاد محدودیت و انحصار تنها باعث افزایش قاچاق و شکل‌گیری یک بازار غیرشفاف مشابه سال ۹۷ خواهد شد.»
چالش‌های امنیتی و نبود نظارت شفاف
میثاق کرابی، دبیر انجمن صنایع همگن، نیز با تأکید بر مخاطرات امنیتی و اقتصادی تولید به روش ODM، این مدل را فاقد استانداردهای مشخص دانسته و می‌گوید:
«تعریف دقیقی از تولید تلفن همراه در کشور نداریم. علاوه بر آن، نظارت بر سیستم‌عامل‌های استفاده‌شده در گوشی‌های ODM، نامشخص است و این مساله می‌تواند تبعات امنیتی گسترده‌ای داشته باشد.»
چرا ODM با وجود مخالفت‌ها همچنان دنبال می‌شود؟
با وجود مخالفت‌های گسترده، طرح تولید ODM همچنان از سوی برخی نهادها پیگیری می‌شود. بهوندی، عضو هیئت‌مدیره انجمن صنایع همگن، در این باره می‌گوید:
«پدافند غیرعامل این طرح را از نظر امنیتی دارای مشکلات جدی می‌داند. ستاد تسهیل هم صراحتاً اعلام کرده که این مدل، تولید داخلی محسوب نمی‌شود. با این حال، همچنان برخی افراد در تلاش برای اجرای آن هستند!»
آینده مبهم تولید موبایل در ایران
مسئله ODM در ایران، تنها محدود به تولید گوشی‌های موبایل نیست؛ بلکه به یک چالش کلان در حوزه صنعت و اقتصاد تبدیل شده است. از یک سو، نبود شفافیت در تخصیص ارز و انحصار شرکت‌های مجاز به تولید، مشکلات اساسی ایجاد کرده و از سوی دیگر، ملاحظات امنیتی در حوزه سیستم‌عامل و وابستگی به کشورهای خاص، نگرانی‌های جدی را به همراه داشته است.
با وجود مخالفت‌های گسترده در بخش خصوصی و دولتی، اجرای این مدل تولید همچنان در دستور کار برخی نهادها قرار دارد. باید دید سرنوشت این طرح در سال آینده به کدام سو خواهد رفت.
