اهالی سیستان و بلوچستان؛ یاریگران ایران از روزگار کوروش تا مرزبانان امروز

به گزارش جمهور آنلاین، شب فرهنگ و هنر سیستان و بلوچستان شامگاه دوشنبه در تالار وحدت، برگزار شد.

عبدالسلام بلوچ زاده، مدیرکل ارشاد استان سیستان و بلوچستان، در آغاز مراسم ضمن خوشامدگویی به مهمانان گفت: سیستان و بلوچستان به رغم همه بی‌مهری‌هایی که بر آن رفته، همچنان ناشناخته و رمزآلود است و هرکس از ظن خود، همچون پیل در تاریکی، به تعریف آن می‌پردازند.

وی با خواندن قطعه‌ای ادبی، ابراز امیدواری کرد نگاه‌ها به دیار سیستان و بلوچستان تغییر کند و این سرزمین با مردم خونگرمش، مهربانی بیشتری ببیند.

سیستان خاستگاه حماسه‌های ایران‌زمین است

محمدتقی رخشانی، مدرس تاریخ و فعال رسانه‌ای گفت: در هزاره چهارم قبل از میلاد، مردمان این سرزمین از هوشی برخوردار بودند و کارهایی کردند که جهان آن را در قرن نوزدهم انجام داد، یعنی اینکه آب‌ها را مهار کنند یا آنچه بعداً سینما و انیمیشن ما را شکل داد. در آن جامعه زیبا می‌توانیم از جراحی جمجمه در آن دوره، از سیستم فاضلاب، از تقسیم‌بندی‌ها صحبت کنیم. همین‌طور جلوتر که بیاییم باز حرف برای گفتن بسیار است.

وی افزود: سیستان خاستگاه حماسه‌های ایران‌زمین است. می‌توانیم از خاندان گرشاسب، از اصحاب ایمان، از رستم و سهراب، از سیاوش و شخصیت‌های دیگری که داریم سخن بگوییم. اگر به دوره تاریخی سیستان وارد شویم می‌توانیم از شخصیت‌های دیگری یاد کنیم: خاندان سورن، از سردار سورنا، از سردار رستم، شخصیتی بزرگ که جایگاه استثنایی در تاریخ اشکانیان دارد. همین‌طور جلوتر که بیاییم، باز هم شخصیت‌های دیگری داریم که می‌توانیم از آنها و از مردم سیستان یاد کنیم.

رخشانی با اشاره به تاریخ سیستان گفت: سیستانی‌هایی که در دوره کوروش لقب مددکار و یاریگر پادشاه گرفتند برای خدماتی که به هخامنشیان در آن دوره انجام دادند. اگر جلوتر بیاییم وارد عرصه بعدی بشویم، باز هم می‌توانیم سخن بگوییم. می‌توانیم از شهریار یعقوب لیث صحبت کنیم. ایران بسیاری چیزها را مدیون یعقوب صفاری است: اول زبان فارسی، دوم شعر فارسی و سوم دولت ملی. اینها در واقع دین‌هایی است که ایرانیان و به‌ویژه منطقه سیستان به یعقوب دارند. جلوتر که بیاییم باز همین وضعیت وجود دارد. می‌توانیم از شخصیت‌های بزرگ دیگری هم سخن بگوییم: از فرخی سیستانی، از ابوسلیمان سیستانی، از ابوسعید مهندس. در سال ۲۰۲۲ انجمن جهانی مهندسان این سال را به نام ابوسعید مهندس نام‌گذاری کرد؛ شخصیت برجسته علمی، ریاضی و مهندسی سیستانی در دوره‌های گذشته ما. همین‌طور جلوتر که بیاییم باز هم می‌توانیم در رابطه با سیستان سخن بگوییم و مسائل مختلفی را در حوزه‌های گوناگون باز کنیم.

این استاد تاریخ با اشاره به چند رسم برای ازدواج و نوروز در سیستان و بلوچستان درباره تکریم زنان و احترام به همسایگان در فرهنگ این منطقه سخن گفت و افزود: این رسم و آیین‌های ماست؛ رسم و آیین‌هایی که مبتنی بر انسانیت و قواعد زندگی‌ هستند، امیدواریم، شرایط زندگی ما به‌گونه‌ای باشد که همه آنچه را دوست می‌داریم، همه آنچه را که برای ما عزیز است و همه آنچه را که باید در یک زندگی داشت، به شیرین‌ترین شکل داشته باشیم.

تاریخ را با فرهنگ تعریف کنیم

عظیم شه‌بخش، استاد دانشگاه سیستان و بلوچستان، با بیان این که درباره خوبی‌های سیستان و بلوچستان بسیار گفته‌اند، اظهار داشت: می‌خواهم جور دیگری صحبت کنم، ما فرهنگ هزاران‌ساله داریم، تاریخ داریم، مردمان خاصی هستیم. زبان بلوچی ما اصلاً دست‌نخورده است. پیشتر هم چیزی در مفهوم خالص طلبی گفتند، اما این خالص طلبی می‌خواهد ما را به کجا؟ فکر کردیم آیا ما سرزمینی را می‌شناسیم که با خالص‌طلبی به جایی رسیده باشد؟

وی افزود: تاریخ با نژاد، با خون قابل جمع شدن نیست! تاریخ با خون تفسیر و تحلیل نمی‌شود. بهتر است تاریخ را با فرهنگ تعریف کنیم. اگر تاریخ را بخواهیم با خون، با عصبیت، با قبیله، معرفی کنیم، نمی‌دانم که آیا به آنچه کردند خواهیم رسید، حداقل در همین نزدیکی‌ها جنگ جهانی را دیدیم: ابرمرد و ابرزن و نژاد برتر آریایی و نتیجه آن چه شد؟

این استاد تاریخ و زبان های باستانی ادامه داد: در «ریگ ودا»، قدیمی‌ترین متن هند و ایرانی‌ها، درباره آریایی‌ها آمده: مردمانی هستند گندمگون، دارای موی مجعد و مشکی، چشم‌های میشی، بینی کشیده، پیشانی بلند و… آیا ژرمن‌ها تمام این خصوصیات فیزیکی را دارند؟ قطعاً ندارند. همه با هم ترکیب شدند ولی آن‌ها به دنبال این بودند که همه را یکسان کنند. اکنون می بینیم جوامعی توانستند به توسعه برسند که تکثرگرایی را پذیرفتند.

شه بخش گفت: ما باید بپرسیم، روند توسعه برای مردم ما چه کرده است؟ برای کنترل ریزگردها، برای خشکی هامون، برای سوخت‌بر بلوچستانی، برای کولبر سیستانی؟

وی با بیان خاطره ای درباره سوختبران بلوچستانی خواستار رسیدگی به وضعیت نگران کننده جوانان و نوجوانان بلوچ منطقه شد.

شه بخش با بیان خاطراتی از روند توسعه سیستان و بلوچستان و شکل‌گیری نخستین سالن‌های اجرای موسیقی و تمرین گروهی گفت: اکنون واحدبخش بادپا، در میان ما نیست اما به یاد داشته باشیم که او «کلیدر» محمود دولت آبادی را به بلوچی ترجمه کرد؛ وقتی می‌گفتند بلوچستان، ما می‌دانستیم منظور «واحدبخش» است اما بچه‌های ما همان‌طور که پیشتر گفتم، معلم نداشتند؛ چه سیستانی‌شان، چه بلوچ‌شان. چون آموزش داده نشده است. چون آن اصل ۱۵ ما عملی نشده است؛ تنها می‌دانیم «قانون» وجود دارد اما این قانون عملی نیست.

وی افزود: این قانون می‌گوید: بله، زبان‌های محلی در ایران، در کنار زبان فارسی زبان ملی، آزاد است، دیدید که از مرحوم شهید بهشتی پرسیدند که آقای بهشتی، آیا دولت مکلف است برای هر زبان معلم بگیرد و کتاب تدوین کند؟ و ایشان گفتند بله، اما دوستان، چرا این کار نه برای بلوچی، نه برای کردی، نه برای سیستانی، نه برای سمنانی، نه برای تالشی نه برای گیلکی انجام نشده است؟ چرا بچه ما نباید در کنار زبان مشاع ما، که فارسی است، این زبان‌ها را یاد بگیرد؟ و چرا فرهنگستان ما فقط فرهنگستان زبان و ادب فارسی است؟ چرا؟ چرا فرهنگستان زبان‌های ایرانی نیست؟ چه ایرادی دارد که این زبان‌ها آن‌جا باشند و اتفاقاً به زبان فارسی کمک کنند؟

شه بخش با تاکید بر این که زبان به جای این که کهن باشد باید زایا باشد، اضافه کرد: این تفاخر که ما هنوز کلمات شاهنامه را استفاده می کنیم و هنوز ادبیات فردوسی را می فهمیم به این معنی نیست که باید به خودمان افتخار کنیم، این به معنی پویا نبودن زبان سیستانی و بلوچی است و این زبان‌ها کم کم توسط نسل جدید کنار گذاشته می شود، اگر به خلوص زبان اصرار کنیم، کم کم آن را از دست می دهیم.

جهان را به شاعران بسپارید

محمدانور بجارزهی، نماینده سیستان و بلوچستان، با تاکید بر لزوم آشنایی نسل جوان با بزرگان فرهنگ، ادب و هنر سیستان و بلوچستان گفت: کاش زمانی که بسیاری از شاعران و هنرمندان و فرهیختگان سیستانی و بلوچستانی در کل کشور و در سطح بین‌الملل کارآفرینی می‌کردند، فضای مجازی بود تا دنیا می‌فهمید و می‌دانست ما چه گوهرهایی و چه هنرهایی داریم البته امروز هم همچنان این فرهنگ و هنر زنده است.

وی افزود: مجلس هم جای خوبی هست، هم جای خوبی نیست. اما من در محضر آقای رئیس‌جمهور سه چهار بار عرض کردم و در یکی از تذکرات دو دقیقه‌ای به ایشان گفتم: گفت‌وگوی ادبیات‌ جهان را پیشنهاد بدهید. گفتند چرا؟ گفتم تمدن‌ها با هم می‌جنگند، ایرانی می‌گوید تمدن من بالاتر است، مصری می‌گوید من، حالا که آمریکا آمده می‌گوید: آقا من با ۲۰۰، ۳۰۰ سال سن از همه شما بالاترم اما جهان را به شاعران بسپارید. آنها کلمات را بیدار می‌کنند…، به ایشان عرض کردم: در گفت‌وگوی ادبیات‌ جهان فرهیخته وقتی چندین هنرمند در کنار همدیگر بنشینند، چه مزبانی عرب باشد، چه گوته آلمانی باشد، چه حافظ و سعدی بزرگ، نه تنها نزاع نخواهد داشت بلکه عاشق همدیگر خواهند شد. امیدوارم جهان در ادامه به گفت‌وگوی ادبایی برسد. این دختران و پسران بلوچ و مانند گل‌محمد بلوچی و مانند استاد قادر آتشگر اینجا نواختند، چه موسیقی باکلام و چه بی‌کلام، و ما را شاد کردند و ما را لبریز از محبت کردند، و همه ما بدون حسادت، بدون کینه، نشستیم، نگاه کردیم و لذت بردیم به نتیجه برسد که با گفت‌وگوی ادبی راه خودش را از مسیری که در پیش گرفته به حق و حقیقت و صلح و دوستی برساند.

بجارزهی گفت: می‌خواهم در پایان بگویم، مرزها وقتی به سیستان و بلوچستان رسیدند متوقف شدند، زیرا می‌دانستند که جابه‌جا نمی‌شوند…

در ادامه برنامه از از چهار چهره شاخص فرهنگی، محمدتقی رخشانی، عظیم شه‌بخش، منصور صفت‌گل و عبدالوهاب شهلی‌بر، تجلیل شد.

در بخش‌های دیگر این برنامه، فرزاد مرادقلی و حمید ملک‌زاده، به شعرخوانی پرداختند.

امیر اسحاقی، دو قطعه موسیقی اجرا کرد.

سحر کیخایی، نقال نوجوان، رخش‌گیری رستم در زابلستان را از شاهنامه فردوسی نقل کرد.

گروه «گل‌داد»، به سرپرستی گل محمد بلوچی به اجرای موسیقی فاخر بلوچی پرداختند.

در بخش دیگری از برنامه مشاعره نوجوانان برگزار شد.

رونمایی آلبوم موسیقی سیستان و بلوچستان نیز بخش دیگری از برنامه بود و از برگزاری جشنواره رباب نوازی سیستان خبر دادند.

در بخش پایانی مراسم از فعالان انجمن فرهنگی سیستانی و بلوچستانی های مقیم تهران، محمدرضا احسان‌فر خانواده مرحوم صمیمی موسسین انجمن، محمدبشیر مبارکه، محسن علی گلشنی، صادق معین، علیرضا سرگل زهی،

سیمین قاسمی و قدیر رخشانی تجلیل شد و از عادل مزاری، حمید ملک‌زاده، حبیب‌الله قادر آتشگر، گل محمد بلوچی، سیدراشد سیدزاده، امیر اسحاقی، فرزاد مرادپور، سحر کیخایی تقدیر به عمل آمد.

احمد علی موهبتی معاون توسعه منابع وزیر کشور و استاندار پیشین سیستان و بلوچستان، سعید سرابی مدیر کل امور استان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، و علیرضا کیخا، معاون امور استانهای صدا و سیما از مهمانان این برنامه بودند.